Yasamak Kitabı İnceleme

Kitap Hakkında Bilgiler

Yasamak, Yusuf Atılgan’ın 1958’de yayımlanan ilk romanıdır; Türk edebiyatında modern bilinç akışı tekniğinin erken örneklerinden biri olarak kabul edilir. 216 sayfalık metin, İstanbul’da geçen bir gün içinde, genç bir öğretmen olan Rüştü’nün iç dünyasını, çevresiyle olan çelişkilerini ve yaşama tutunma çabasını işler. Roman, Rüştü’nün sabahleyin evden çıkıp gecesi yatağa dönene dek yaşadığı fiziksel yolculuğu, kafasında döndürdüğü anı, düş, izlenim ve korkularla örerek anlatır; böylece dış dünyanın sıradalığı ile iç dünyanın çatışmalı hâli yan yana sergilenir. Atılgan, olay örgüsünü sıradan gösterirken gerilimi, okurun Rüştü’nün zihnine girmesiyle sağlar; kahramanın bastırdığı cinsel dürtüleri, ölüm korkusu, toplumsal rollerle çatışması ve annesine yönelik karmaşık duyguları, monologlar aracılığıyla yavaş yavaş açığa çıkar. Roman boyunca geçen mekânlar—Beyoğlu sinemaları, vapurlar, pasajlar, apartman daireleri—1950’lerin İstanbul’un’u hem görsellikle hem de dokunsal bir dille canlandırır. Dil, o günkü günlük konuşmanın ritmini yakalarken, iç monologlarla modernist bir kırılma yaratır; ‘bir gün’ formatı, Türk edebiyatında ‘bireyin yaşama direnci’ni sorgulayan ilk ciddi örneklerden biridir. İlk bastığında yankı uyandırmayan yapıt, 1970’lerden sonra yeniden değerlendirilmiş; hem bireysel özgürlık hem de anlatı tekniği açısından Türkiye’de modern romana geçişin kilometre taşlarından biri sayılmıştır. Günümüzde Everest, Yapı Kredi ve Can gibi yayınevleri tarafından çok sayıda baskı yapılan kitap, üniversitelerde de Öğretilmekte; edebiyat eleştirmenlerince ‘varoluşçu Türk romanı’ olarak da sınıflandırılmaktadır. Temel temaları; beden-hikâye ilişkisi, zaman bilinci, yalnızlık, cinsellik, annelik korkuları ve doğrudan deneyimlenmemiş fakat sürekli duyumsanan bir ölüm hissiyatıdır.

Yazarı Hakkında Bilgiler

Yusuf Atılgan, 27 Haziran 1921’de Manisa’da doğmuş, 9 Ekim 1989’da İstanbul’da yaşamını yitirmiştir. Köklü bir aileden gelen yazar, ortaöğrenimini Manisa ve İzmir’de tamamladıktan sonra İstanbul Erkek Muallim Mektebi’ne (bugünkü Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Fakültesi) girmiş; burada edebiyat, resim ve tiyatro çalışmaları yapmıştır. 1942’de mezun olduktan sonra Anadolu’nun çeşitli kasabalarında İngilizce öğretmenliği yapmış; öğretmenlik deneyimi, ilk romanı Yasamak’taki öğretmen kahramanına ilham kaynağı olmuştur. 1946’da İstanbul’a dönen Atılgan, kısa bir süre İstanbul Devlet Tiyatrosu’nda dramaturg olarak görev yapmış, sonra Milliyet ve Yeni İstanbul gazetelerinde çevirmen ve yazar olarak çalışmıştır. 1958’de yayımladığı Yasamak ile Türk romanında modern bilinç anlatısının öncülerinden biri olur; 1973’te İletişim Yayınları arasında çıkan ikinci romanı Canistan’da ise soyutlanmış bir ada mekânında alegorik bir totaliter eleştiri sunar. Uzun yıllar finansal güçlükler içinde yaşayan Atılgan, 1980’lerin ortasında yeniden edebiyat çevrelerince keşfedilir; yapıtları yeniden basılır, üniversitelerde ders konusu olur. Yazınsal üslubu, öznel anlatıcıyı merkeze alan iç monologlar, sıkışık zaman ve mekân duygusu, varoluşçu temalar ve Türkçenin olanaklarını zorlayan sade ama yoğun diliyle dikkat çeker. Aynı zamanda ressam ve müzisyen kimlikleriyle de tanınan Atılgan, resim sergileri açmış, şiir ve denemeler kaleme almıştır. Politikayla doğrudan ilgilenmemiş; bireyin kendini gerçekleştirme, özgürleşme ve kimlik arayışını işleyerek Türkiye’de modernist bireyci romanın temsilcilerinden biri olmuştur.